NIEMOWLĘ,  w etapach rozwoju dziecka, jest to maluch w wieku: 0 – 12 miesięcy. W wiek niemowlęcy wpisany jest również czas NOWORODKA – pierwszy miesiąc życia (rozwój wzroku noworodka został opisany na oddzielnej stronie kliknij tutaj).

Za pierwszy okres niemowlęctwa, w kwestii rozwoju wzroku, można uznać przedział:  1 – 3 MIESIĄC ŻYCIA DZIECKA. W zakresie ROZWOJU OGÓLNEGO,  w drugim i trzecim miesiącu życia, dziecko pracuje nad POZNAWANIEM WŁASNEGO CIAŁA i  SAMODZIELNYM UTRZYMYWANIEM GŁÓWKI. Ruchy ciała malucha stają się spokojniejsze i płynniejsze w porównaniu z okresem noworodkowym. Pomimo, że maleństwo nadal  leży, zdobyło już większe umiejętności w KOORDYNACJI wszystkich kończyn. Koordynacja ta pozwala na okazywanie radości – słysząc głos matki lub znajomych osób,  maluch rytmicznie macha rączkami i nóżkami. Położone na brzuszku, dwu i trzymiesięczne niemowlę podniesie  i utrzyma główkę przez kilka sekund. W zakresie KOORDYNACJI OKO – RĘKA, maluch zaczyna interesować się własnymi rączkami. Przede wszystkim zauważa je i  uparcie liże, ssie oraz poznaje dotykowo i smakowo.  Jednocześnie, rozwija się odczucie dotyku i potrzeba chwytu – po dotknięciu zabawką rączki dziecka, maluch chwyci przedmiot. Trzymiesięczne niemowlę potrafi przez chwilę potrzymać zabawkę w rączce.

W zakresie ROZWOJU WZROKU, u dwu i trzymiesięcznego niemowlęcia poprawia się o ostrość wzroku.  Nie jest to poprawa znacząca (dziecko nadal widzi na niedużą odległość: 40 – 60 cm), ale pozwala dziecku na dostrzeganie wewnętrznych elementów twarzy. Dotychczas (w czasie noworodkowym), maluch spostrzegał kontury i całe bryły. Obecnie przygląda się już całej twarzy opiekuna, dostrzegając nos, oczy i usta. Dużym postępem rozwojowym (ogólnym oraz w zakresie wzroku), jest dostrzeganie mimiki twarzy opiekuna oraz PIERWSZY UŚMIECH DZIECKA – maluch odpowiada uśmiechem na uśmiech. Nadal bardzo interesujące są kolorowe i białe światła (nie ostre) oraz kolorowe, kontrastujące, jaskrawe i  błyszczące przedmioty .  Dziecko wpatruje się więc w źródła światła (KOLOROWE ŚWIATŁO NADAL JEST PREKURSOREM BARW), kolorowe zabawki, jaskrawe i błyszczące  przedmioty i powierzchnie. Im większa odległość od przedmiotów, tym mniej są one widoczne dla dziecka, dlatego zaleca się rozwieszanie i rozkładanie zabawek w bliskości malucha. Wg badań (Vasta, Hait, Miller, 1995 za: Kowal, 2003), niemowlęta w tym wieku wolą kolory: żółty i czerwony, ponad barwy: niebieską i zieloną.

W ZAKRESIE WIDZENIA PRZEDMIOTU, niemowlę potrafi już śledzić obiekt poruszający się w linii poziomej oraz zaczyna śledzić w linii pionowej i  po okręgu. Na tym etapie rozwoju widzenia, dziecku jest łatwiej dostrzegać przedmioty w ruchu.

Dużym postępem rozwoju maleństwa jest również zwracanie głowy w kierunku dźwięku (dziecko chce zobaczyć źródło dźwięku).

 

Kolejnym etapem rozwoju niemowlęcia jest przedział: 3 – 5 MIESIĄC ŻYCIA.  W zakresie ROZWOJU MOTORYKI, początkowo maluch wciąż ćwiczy trzymanie główki. Około czwartego miesiąca, większość dzieci może utrzymywać główkę samodzielnie. Około piątego miesiąca, leżąc na brzuchu potrafi utrzymać główkę oraz podeprzeć się na przedramionach. Kręgosłup jednak nadal jest słaby, przez co dziecko może siedzieć wyłącznie z podparciem.  Samodzielnie pozostawione chwieje się na boki i nie utrzymuje stabilności. Maluch swobodnie obraca główką w prawo i w lewo. Oglądając wszystko, co go interesuje. Leząc na brzuszku, maluch bardzo mocno i stabilnie trzyma już główkę oraz podpiera się na przedramionach. Wiele maluchów potrafi również przewrócić się z brzucha na plecy.

Przełomowymi odkryciami dla malucha w tym wieku, są WŁASNE DŁONIE ORAZ WŁASNY GŁOS. Dziecko godzinami potrafi oglądać swoje dłonie oraz przyglądać się ruchom palców. Fascynujące jest poruszanie dłońmi, przybliżanie ich do oczu i oddalanie, a przede wszystkim poruszanie palcami.  Przy tej całej zabawie, dziecko wydaje najprzeróżniejsze dźwięki.  Zabawa głosem jest obok oglądania dłoni najciekawszą rozrywką tego przedziału niemowlęctwa.

W zakresie ROZWOJU WZROKU, odległość widzenia ZWIĘKSZA SIĘ DO 1 METRA. Również w kontekście rozwoju wzroku, bardzo ważnym postępem jest dostrzeganie własnych dłoni. Dziecko rozpoczyna bowiem pracę nad stopniowym USPRAWNIANIEM MANUALNOŚCI ORAZ KOORDYNACJI OKO – RĘKA. Niemowlę pod kontrolą wzroku sięga po przedmioty w zasięgu jego ręki i manipuluje nimi.  Na tym etapie maluch CHWYTA PRZEDMIOTY JESZCZE CAŁĄ DŁONIĄ (bez przeciwstawności kciuka). Podczas zabawy i manipulacji, przenosi spojrzenie z dłoni na obiekt i z powrotem. Dodatkowo potrafi przekładać zabawkę z rączki do rączki. Dziecko widzi już większość barw oraz zaczyna spostrzegać głębię. Dużym postępem jest również umiejętność skupienia wzroku na przedmiocie.

 

Następny etap rozwojowy to wiek:  5 – 7 MIESIĄC ŻYCIA.

Jest to przedział wiekowy niemowlęctwa, w którym dziecko POTRAFI JUŻ SAMODZIELNIE SIEDZIEĆ BEZ PODPARCIA. Ponieważ jednak często chce sięgać po przedmioty oddalone poza możliwość dosięgnięcia, traci stabilność i upada.  Jest to również czas, w których dziecko potrafi SPRAWNIE PRZEWRACAĆ SIĘ Z BRZUCHA NA PLECY I Z PLECÓW NA BRZUCH, przez co zdobywa umiejętność turlania się – przydatną w dotarciu do obiektu zainteresowania. Leżąc na brzuchu, maluch potrafi podnieść przednią część ciała na wyprostowanych rękach i bez trudu utrzymuje taką pozycję. Sprawia wrażenie robiącego „pompki”. Ponieważ kręgosłup jest już mocny, maluch – podtrzymywany pod paszkami utrzymuje pozycję pionową oraz bardzo energicznie sprężynuje, ćwicząc siłę nóżek. Końcem tego przedziału wiekowego – około 7 miesiąca, wiele dzieci potrafi już samodzielnie usiąść (jednak nie jest to regułą, niektóre siadają później), turlają się i pełzają. Niektóre dzieci zaczynają również raczkować, (jeżeli dziecko raczkuje – są dzieci nieraczkujące – po prostu wstają i zaczynają chodzić w czasie przypadającym na naukę chodzenia).

W zakresie ROZWOJU WZROKU, dziecko patrzy już na zabawki pokazywane w PEŁNYM OBSZARZE WIDZENIA. Ponieważ ĆWICZY PATRZENIE NA ODLEGŁOŚĆ, wyrzuca zabawki i patrzy gdzie upadną. Jest to dość często czynność niedoceniana i ganiona przez rodziców. Rodzice denerwują się, ponieważ muszą zbierać porozrzucane zabawki. Dziecko jednak nie ma na celu zabałaganienie pomieszczenia, lecz ma nieodpartą potrzebę śledzenia wzrokiem lecącej i upadającej zabawki.  Jest to również czas INTENSYWNEGO ROZWOJU KOORDYNACJI OKO – RĘKA. Maluch poznaje możliwości  chwytne oraz manipulacyjne swoich dłoni i rąk. Co ciekawe, niektóre dzieci doskonalą nie tylko koordynację oko – ręka, ale również koordynację oko – noga.  Ręce są podstawowymi „manipulantami” jednak u części niemowląt obserwuje się w tym czasie niezwykłą sprawność manipulacyjną stóp i ogólnie nóg. Maluch jest w stanie podtrzymywać lub trzymać większe zabawki stopami, aby dokładnie rozpracować je rękami.  Wygląda to mnie więcej w ten sposób, że niemowlę siedząc, opiera się wyłącznie na pupie i plecach, a nóżki i ręce utrzymuje w górze, ponieważ służą mu one do manipulacji zabawkami.  Ponadto, dziecko potrafi trzymać już zabawki po jednej w każdej ręce (nadal stosuje chwyt dłoniowy). Trzymanie jednak to jedno, a praca i możliwości mózgu to drugie – dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na zabawie obiema zabawkami na raz. Może skoncentrować się wyłącznie na jednej zabawce i jednej czynności, dlatego wyrzuca jedną zabawkę (mniej ciekawą) i zajmuje się zabawą tą drugą.  Ważną nową cechą jest ROZWÓJ CELOWOŚCI RUCHÓW: niemowlę celowo potrząsa przedmiotem, uderza nim o inny przedmiot  lub podłogę.  Podczas potrząsania i uderzania, niemowlę potrafi bawić  się dwiema zabawkami naraz (w obu dłoniach). Kiedy jednak przechodzi do konkretnej zabawy zabawką, może pozostać tylko przy jednej z nich.  Część dzieci rozpoczyna w tym czasie pierwsze próby samodzielnego jedzenia łyżką. Są to oczywiście próby niezdarne i bardziej przypominające rozrzucanie jedzenia, niż jakiegokolwiek ukierunkowania jego ostatecznego przeznaczenia, ale chęci i zapału jest mnóstwo. Warto pozwalać dziecku na takie manipulacje, gdyż jest to doskonałe ćwiczenie manipulacyjne, jak też kształcące samodzielność i dojrzałość emocjonalną.

Jest to również czas rozwoju bardzo ważnej funkcji – PAMIĘCI WZROKOWEJ. Dziecko zaczyna rozpoznawać wzrokowo znane mu i bliskie osoby, zabawki przedmioty, zwierzęta. Z tego względu też może być zauważalny pierwszy lęk przed obcymi. Jest on inny niż w wieku późniejszym (świadomym), ale opiera się na nierozpoznaniu wzrokowym osoby przebywającej w jego towarzystwie. Co więcej, ponieważ ostrość wzroku ma już prawie pełną wartość, dziecko nie tylko poznaje osoby przebywające z nim, ale również dostrzega niuanse mimiki ich twarzy.

 

 Ostatnim przedziałem wiekowym niemowlęctwa, jest czas: 7 – 12 MIESIĄC ŻYCIA. Jest to długi przedział w którym rozwój – zarówno wzrokowy, jak też motoryczny i manualny, nie odbywa się już tak dynamicznie jak w poprzednich  miesiącach. Wszystko to, co podstawowe – przełomowe dokonało się w poprzednich miesiącach, natomiast ten czas, to dalszy rozwój, jednak opierający się na dokonaniach z poprzednich przedziałów. Jeżeli bowiem maluch posiadł już umiejętność utrzymania główki, podpierania się na przedramionach, ramionach, siedzenia, sprężynowania oraz inne, to umiejętność przemieszczania, stawania i chodzenia jest teraz kwestią czasu. Bywa również tak, że niemowlęta ten przedział wiekowy mają „zaplanowany” na szlifowanie pozyskanych już umiejętności, lub zdobywanie ich w nieco przedłużonym czasie.

Tak więc, dziecko nadal ćwiczy siedzenie i siadanie, turlanie się pełzanie lub raczkowanie (w zależności od tendencji malucha). Wiele dzieci zajmuje się manualnością, przez co dłużej rozwija się u nich motoryka, jednak zdobywają niezwykłe zdolności manipulacyjne i samodzielność w samoobsłudze (np. bardzo szybko samodzielnie posługują się łyżką). Inne natomiast mają pęd do motoryki, przez co zauważają schody i ćwiczą wdrapywanie się na nie. Szybko też docierają do mebli i wstają opierając się o nie. Potem przychodzi czas na przemieszczanie się w pozycji pionowej w oparciu o meble i duże przedmioty.  Ważną umiejętnością staje się również możliwość samodzielnego wstawania i siadania (przytrzymując się mebli, stołków i innych). Zdarza się, że w 12 miesiącu życia dzieci potrafią postawić pierwszy samodzielny krok, jednak większość dzieci spokojnie podchodzi do tematu samodzielnego chodzenia. Rodzice również powinni uzbroić się w cierpliwość i dać dziecku szansę na samodzielne dążenie do samodzielności…

W kwestii ROZWOJU WZROKU, podobnie jak w rozwoju motorycznym, podstawowe umiejętności zostały już zdobyte. Dalszy rozwój jest również bardzo ważny (wzrok dziecka rozwija się jeszcze przez kilka następnych lat), jednak najintensywniejszy rozwój dokonywał się w przedziałach poprzednich.

W obecnym przedziale czasowym, dziecko osiąga już PEŁNĄ OSTROŚĆ WZROKU.  Zaczyna interesować się bardzo drobnymi przedmiotami i szczegółami w zabawkach.  Podczas obserwowania i śledzenia wzrokowego obiektu, maluch przeważnie porusza tylko oczami, bez przesuwania głową.  Ze względu na pełną ostrość wzroku i dostrzeganie szczegółów, niemowlę zaczyna interesować się obrazkami w książeczkach.  Rozpoczyna się u niego również twórczość własna – interesuje się pisaniem i rysowaniem.  Trzymając flamaster,  rysuje i  zauważa, że to jego działanie pozostawia ślad na papierze. 

W ROZWOJU KOORDYNACJI OKO – RĘKA, dziecko precyzyjnie sięga i chwyta upatrzony przedmiot. Chwytanie zmienia się z chwytania całą dłonią w UCHWYT SZCZYPCOWY, co pozwala na podnoszenie i analizowanie nawet bardzo drobnych przedmiotów. Dodatkowo, bez trudu przekłada również przedmiot i zabawkę z ręki do ręki. Potrafi sięgać i dotrzeć do przedmiotu , który wydał mu się wyjątkowo interesujący.

We wcześniejszych etapach, dziecko rzucało przedmiotami, aby patrzeć gdzie upadają. Obecnie, uwielbia turlać piłeczki, aby patrzeć gdzie się poturlają, odbiją, zatrzymają. Manualność oraz koordynacja oko – ręka rozwinęły się już również na tyle, że maluch potrafi otwierać pudełka, zaglądać do nich i wyjmować ukryte w nich przedmioty.  Układa również wieże z kilku klocków, zakłada większy kubek na mniejszy, oraz przeznacza długi czas na zakładanie krążków na wieżę. Dziecko rozpoczyna również twórczość własną – powstają pierwsze bazgroty.

Zapraszamy do kolejnego działu: Rozwój wzroku małego dziecka.

Kontakt z nami – e-mail:  mamotato@onet.eu

Facebook – dołącz do nas – jesteśmy na Facebooku jako Mamotatopokazmi   oraz na naszym profilu, jako Doświadczalnia Świata.