Za MAŁE DZIECKO uznaje się malucha, który ukończył właśnie wiek niemowlęctwa (0 – 12 miesiąc życia), a nie wkroczył jeszcze w wiek przedszkolny (powyżej 3 lat). Ten etap rozwojowy określany, jako małe dziecko, jest to więc przedział: od 13 miesiąca do ukończenia 3 roku życia. W tym czasie dziecko przechodzi przez etapy: roczniaka, dwulatka i trzylatka.

Roczniak wiekowo – grafika

Dwulatek wiekowo – grafika

Trzylatek wiekowo – grafika

Czas rozwoju małego dziecka, różni się od poprzednich etapów. Podsumowując je: pierwsze 6 miesięcy to intensywny rozwój wzroku oraz funkcji poznawczych, kolejne 6 miesięcy (6 – 12 miesiąca życia), to przede wszystkim intensywny rozwój motoryczny i manualny, a wzrok i zmysły, stają się podstawą do ich rozwoju. ROCZNIAK (13 miesiąc do 2 rok życia) ciężko pracuje nad usprawnieniem motoryki, przemieszczaniem się oraz docieraniem do wypatrzonych przedmiotów i osób. Natomiast DWULATEK I TRZYLATEK, to przede wszystkim rozwój psychiczny i emocjonalny: dziecka i rodzica. Dziecko testuje na wszystkie możliwe sposoby, a rodzic hartuje cierpliwość, lub wychodzi z siebie. U dwulatka, do głosu dochodzi tzw. bunt dwulatka, czyli: histeria, kłótliwość, wszystko na „nie!”, wszystko nie tak, dążenie do samodzielności (niekiedy dramatycznym kosztem utraty nerwów przez rodziców).

W zakresie motoryki, maluch wciąż zdobywa nowe umiejętności oparte na utrwalonych już umiejętnościach. To, co najważniejsze, odbyło się już w czasie niemowlęcym: dziecko nauczyło się trzymać główkę, siedzieć i siadać samodzielnie, wstawać i utrzymywać wyprostowaną postawę ciała. Wszystkie późniejsze umiejętności (chodzenie, bieganie, skakanie, itp.) są kolejnym biegiem wydarzeń, opierającym się na tych umiejętnościach. W 2 roku życia, maluch doskonali więc umiejętności: chodzenia (różny jest wiek malucha i jego pierwszego samodzielnego kroku – niektóre dzieci chodzą mając 12 miesięcy, a dla innych jest to 18 – 19 miesiąc życia), biegania, chodzenia po schodach z pomocą opiekuna, wchodzenia i zsiadania z krzesła.

Manualność również się rozwija i również opiera się na wcześniej zdobytych umiejętnościach (chwytanie, przyciąganie, rzucanie). Maluch nabywa więc takich nowych umiejętności jak: układanie przedmiotów w szereg, wkładanie jednych przedmiotów w drugie, nakładanie okręgów na wieże lub kijek, nawlekanie bardzo dużych korali, dopasowywanie kształtów (przede wszystkim figur geometrycznych), picie samodzielnie z kubka, posługiwanie się łyżką i widelcem. W temacie twórczości własnej, dziecko fascynuje się rysowaniem – powstają tzw. bazgroty: barwne kreski i kropki.

TRZYLATEK, to spokój pod względem buntu dwulatka. Dziecko uspokaja się i jest bardziej skore do współpracy, jednak przekora nadal jest zauważalna i charakterystyczna dla tego wieku. Maluch wciąż zdobywa nowe umiejętności, ale przede wszystkim następuje intensywny rozwój psychiczny i emocjonalny. W zakresie motoryki, dziecko cały czas kształci i urozmaica dotychczas zdobyte umiejętności. Wiele więcej dzieje się w manualności i rozwoju emocjonalno – psychicznym.

Trzylatek więc, potrafi samodzielnie umyć zęby, ręce, a nawet samodzielnie umyć się podczas kąpieli. Samodzielność przejawia się również w jedzeniu (posługuje się łyżką i widelcem, potrafi nalać napój z dzbana do kubka) oraz w ubieraniu (może potrafić nałożyć spodenki, skarpetki, buty – nie potrafi natomiast zapiąć guzików, zaczepić suwaka w zamku błyskawicznym). Większość dzieci potrafi już skorzystać samodzielnie z toalety, choć zdarzają się maruderzy. W zakresie twórczości własnej, maluch interesuje się nadal rysowaniem, ale fascynujące staje się również malowanie. Kreski i kropki (charakterystyczne dla drugiego roku życia) ewoluują w okręgi, koła, owale i owalne kwadraty.

Dwulatek i trzylatek, to również rozwój mowy. Niektóre dzieci mówią bardzo szybko, a inne zaczynają w czwartym roku życia. Nie ma reguły i nawet duże opóźnienia, mogą być zupełnie naturalną koleją rzeczy. Aby uspokoić zaniepokojonych rodziców należy powiedzieć, że każde dziecko ma inną drogę rozwojową i nie jest w stanie rozwijać kilku funkcji jednocześnie. Tak więc, dziecko szybko mówiące, z pewnością nie będzie np. tak manualne, jak dziecko jeszcze niemówiące. Inne może być bardzo dobrze rozwinięte motorycznie i sprawnościowo, ale manualność i mowa zostaną w tyle. A jeszcze inne zajmie się wizualnym i manualnym odbiorem świata, przez co motoryka i mowa nie będą tak sprawne. W każdym razie trzeba wypośrodkować swoje wymagania względem rozwoju dziecka i cieszyć się z codziennych umiejętności swojej pociechy. Pozwólmy dzieciom na swobodny rozwój i nabywanie kolejnych umiejętności. Jeżeli dostrzegamy problemy rozwojowe – reagujmy, dociekajmy, ale zawsze spokojnie i z korzyścią dla dziecka.

W ROZWOJU WZROKU I WIDZENIA to, co najważniejsze i decydujące, wydarzyło się w pierwszym roku życia dziecka. Wzrok i widzenie nadal się rozwijają – jeszcze kilka lat, jednak nie są to tak znaczące postępy, jak w poprzednich etapach. Jest to głównie nabywanie nowych umiejętności, na podstawie tych najważniejszych i podstawowych – zdobytych w wieku niemowlęcym. Dodać należy również, że dziecko nabywa nowych umiejętności percepcyjnych, ale przede wszystkim poprzez rozwój mózgu, rozumienie tego co się widzi i słyszy, doświadczanie, zabawę i obserwację świata. Rozwój widzenia następuje więc poprzez rozwój całościowy dziecka: emocjonalny, psychiczny, fizyczny, manualany i w każdym innym zakresie.

Rozwój roczniaka – grafika

Dwulatek – rozwój wzroku – grafika

W najważniejszych i zasadniczych kwestiach od 13 miesiąca do 3 roku życia, ROZSZERZA SIĘ ZASIĘG WIDZENIA oraz ROZWIJA SIĘ ORIENTACJA PRZESTRZENNA. Ponadto, nadal rozwija się PAMIĘĆ WZROKOWA, dzięki której dziecko zaczyna rozróżniać i klasyfikować kształty, kolory i przedmioty, pomieszczenia, trasy itp. Ponadto rozpoznaje i nazywa przedmioty i osoby realne, oraz rysowane i pokazane na obrazkach. Realność i obrazki – są dwiema zupełnie różnymi formami wizualnymi. Kolorowy obrazek, często nie nawiązuje do prawdziwego – naturalnego wyglądu (np. zwierząt) – w umyśle dziecka powstają 2 zupełnie inne informacje wizualne.

Pamięć wzrokowa, ostrość wzroku oraz inne czynniki, pozwalają dziecku na poznawanie i nazywanie charakterystycznych cech przedmiotów oraz układanie wzrokowe kształtów geometrycznych.

W zakresie koordynacji oko – ręka, dziecko potrafi już szeregować i układać wieże z kilku i wielu klocków i zwiększa się jego zakres manualności. Koordynacja ta pozawala również na wykonywanie bazgrot. Między 2, a 3 rokiem życia, dziecko śledzi już wzrokiem w pełnym zakresie ruchu. Tuż przed 3 rokiem życia, maluch rozróżnia oraz identyfikuje znajome przedmioty, dopasowywanie kształtów rozwija się na tyle, że dziecko nie opiera się już na układaniu kształtów geometrycznych, lecz bawi się dokładnymi układankami przedmiotowymi i obrazkowymi.

Zawsze należy pamiętać, że każde dziecko ma prawo do indywidualnego rozwoju. Cześć dzieci prezentuje rozwój bardzo zgodny z „normami” i terminami rozwojowymi. Część jednak, ma własny system rozwijania poszczególnych umiejętności i trzeba zaakceptować naturalne mechanizmy, zachodzące w postępach takiego dziecka. Bardzo ważne jest również, aby pamiętać, że u dzieci z dysfunkcjami wzroku, słuchu lub innymi, normy rozwojowe przesuwają się w czasie i jest to całkowicie naturalne. Trzeba dziecko wspierać odpowiednimi ćwiczeniami i terapiami, jednak w przypadku dysfunkcji, przesunięcia rozwojowe po prostu się pojawiają – należy je zaakceptować, pracować z dzieckiem i spokojnie czekać na kolejne postępy malucha.

Zapraszamy do kolejnego działu: Percepcja wzrokowa.

Powiązane artykuły: