Wielu rodziców, ma chęci, ambicje oraz możliwości, aby zapewnić swojemu dziecku jak najlepsze i najprzyjemniejsze warunki do rozwoju. Dla nich przeznaczony jest obecny rozdział. Jest on również zaadresowany do rodziców i opiekunów dzieci z różnymi dysfunkcjami wzroku. Przedstawia on bowiem ćwiczenia i zabawy, w pełni wykorzystujące kolory, światła i przedmioty – pomagające w rozwoju wzroku niemowląt – W WARUNKACH DOMOWYCH. Zaznaczyć należy, że ćwiczenia opisane poniżej (oraz w całym programie zabaw „Mamo, Tato – Pokaż mi!”),  nie zastąpią ćwiczeń tyflopedagogicznych. Dla dzieci z problemami wzrokowymi, są niezwykle pomocne w DOMOWYM ćwiczeniu wzroku., jednak nie zastępują ćwiczeń u terapeutów wzroku. Zachęcamy do przedyskutowania z tyflopedagogami, które z zabaw będą najbardziej korzystne dla naszej pociechy, udoskonalenie ich lub zastosowanie w podanej przez terapeutę formie. Dla niemowląt prawidłowo widzących natomiast, podane niżej zabawy, są optymalnym wykorzystaniem przestrzeni zabaw do kształcenia wzroku  oraz percepcji wzrokowej. Inne zmysły również są rozwijane, jednak wzrok będzie wiódł tu prym i najważniejszą rolę. Rodzic może stworzyć dziecku doskonałą DOŚWIADCZALNIĘ ŚWIATA, bowiem przez doświadczenie dziecko najlepiej poznaje otaczający go świat i rozwija wszystkie swoje możliwości.

Zabawy opierają się na schemacie ćwiczeń opisywanych w ZABAWACH DLA NIEMOWLĄT: 1-5 miesiąc życia (kliknij tutaj), oraz 5-12 miesiąc życia (kliknij tutaj), jednak tutaj kładziony jest wyjątkowy nacisk na kolorowe światła, które zarówno w ćwiczeniu wzroku, jak też w stworzeniu „cudownego” miejsca zabaw i rozwoju dziecka, są absolutną podstawą. „Zabawy dla niemowląt” oraz „niemowlę – zabawy wyjątkowe”, są ze sobą powiązane i uzupełniają się wzajemnie. Dlatego więc, aby  w pełni wykorzystać zabawy i ćwiczenia, należy zapoznać się z zabawami dla niemowląt (odnośniki zaznaczone powyżej), a późniejsze zalecenia są następujące:

1. Barwne światła i świecidełka są podstawą wszelkich działań w zabawach wyjątkowych dla niemowląt. Należy zaopatrzyć się obowiązkowo w kilka lampek z klipsem lub oprawę na kilka żarówek – koniecznie z obrotowymi pojedynczymi wejściami na żarówki. Bardzo ważne są również żarówki w podstawowych kolorach: czerwony, niebieski, żółty (lub zielony – jeżeli nie będzie żółtego). Są różne rodzaje żarówek, dla nas najkorzystniejsze są te, które świecą kolorowym światłem (czyli dają kolorową łunę światła) – zdążają się też żarówki malowane kolorowymi emaliami, ale one nie spełniają swojej funkcji, ponieważ świecą światłem białym, tylko przesłoniętym danym kolorem. WAŻNE – ŻARÓWKAMI NIGDY NIE ŚWIECIMY DZIECKU PROSTO W OCZY, ZAWSZE USTAWIAMY JE TAK, ABY MALUCH WIDZIAŁ „ŁUNĘ” ŚWIATŁA, A NIE CENTRUM ŻARÓWKI. Najtańszą i najbardziej dostępną wersją, są barwne lampki choinkowe. Obecnie można zakupić wiele różnych form lampek, girlandy, węże świetlne oraz inne świecące ozdoby świateczne. Kolorowe światła, już na kilka lat staną się główną atrakcją pokoju dziecięcego, a ich wykorzystanie do pozostałych zabaw będzie rekompensatą całej inwestycji. W zależności od wieku niemowlęcia, światła początkowo powinny być włączane przy każdej aktywności dziecka (noworodek i dziecko w wieku 1-3 miesiąc życia) – bez konieczności specjalnego nakierowywania światła na obiekt. Później, gdy możliwości dziecka wzrastają, kolorowe światło zaczyna spełniać co raz to większą rolę. W miarę rozwoju niemowlęcia, zaleca się również wprowadzenie innych świecących elementów, dostępnych w sklepach z oświetleniem, ale również w marketach i małych sklepach. Dostępne są więc kolorowe żarówki pojedynczych kolorów, żarówki zmieniające kolor, lampki światłowodowe (zmieniające kolor), węże świetlne, lampki choinkowe oraz inne ciekawe oświetlenia. W zależności od możliwości finansowych rodziców, można kupować pojedyncze kolorowe żarówki, całe węże świetlne, girlandy i różnorakie gadżety oświetleniowe. Pokój dziecka zawsze powinien być kolorowy, przyciągający wzrok i pełen bodźców wizualnych. 

Kolorowe światła są prekursorem koloru – dzięki nim, dziecko uczy się widzieć kolory. Szczególnie u dzieci z dysfunkcją wzroku jest to niezwykle ważne, ponieważ jeżeli mózg w wieku niemowlęcym nie „zobaczy” kolorów, późniejsze ich widzenie będzie ograniczone (zachęcamy do zapoznania się z rozdziałem „Rozwój wzroku dziecka” kliknij tutaj). W późniejszym etapie niemowlęctwa (5-12 miesiąc życia), dziecko zapoznało się już z kolorami. Światła należy więc wykorzystać do uczenia dzieci nazw poszczególnych kolorów.  Należy opowiadać dziecku o kolorach, które w tym momencie widzi. Należy pokazywać niemowlętom kolory – na światłach (najbardziej efektywna nauka) oraz nazywać je. Można używać różnych określeń – opisujących najważniejsze kolory. Przykładowo: „kolor żółty – jest jasny i wesoły ; kolor niebieski – jest ciemniejszy od żółtego, spokojniejszy…” Mówienie do niemowląt jest niezwykle ważne: dzieci prawidłowo widzące dużo szybciej zdobywają wiedzę o otaczającym świecie oraz rozwijają swoje możliwości percepcyjne, natomiast dzieci z dysfunkcją wzroku, potrzebują wielozmysłowego poznawania świata, w którym opowieści rodzica, są jednym z kluczowych źródeł wiedzy o świecie zewnętrznym.

2. Szczególne miejsce w wyjątkowych zabawach dla niemowląt, zajmują odblaski  szkolne oraz kolorowe (szczególnie błyszczące) wiatraki. Zarówno jedne, jak też drugie, są bardzo interesujące dla niemowląt.  Po pierwsze poprzez walory kolorystyczne i odblaskujące, po drugie – ze względu na możliwości ruchu. Zabawki te są bardzo ważne w zabawach „standardowych”, w zabawach wyjątkowych natomiast, ich rola jest o wiele ważniejsza. Przede wszystkim, w wersji standardowej, oświetlane są one światłem białym – w podstawowej wersji ćwiczeń jest to oświetlenie wystarczające. W wersji wyjątkowej – zaawansowanej, odblaski są oświetlane kolorowymi światłami – zakupionymi we wcześniejszych miesiącach (czerwony, niebieski, żółty). Najlepsze efekty przynosi oświetlanie odblasków światłem niebieskim – powstające refleksy świetlne są bardzo wyraziste, intensywne i zachęcające do patrzenia, obserwowania, sięgania po nie i manipulowania. Dodatkowo, zabawę można urozmaicić lustrem.

Dzieci  mające dostęp do kolorowego oświetlenia, mają tak naprawdę dostęp do niesamowitej DOŚWIADCZALNI ŚWIATA – pokazującej niecodzienne efekty wizualne. Maluch poznaje i rozwija wrażliwość na szeroki zakres koloru (rozwija się wrażliwość widzenia i poznawania wzrokowego). Dziecko w zaawansowany sposób dostrzega i poznaje również: zależności przestrzenne, odległości, struktury przedmiotów, oraz rozwija pamięć wzrokową. Później, odblaski staną się prekursorami podstawowych kształtów geometrycznych lub podstawą zauważania różnic w kształtach. Należy przygotować 2 zestawy odblasków: jeden zestaw powinien przedstawiać TE SAME kształty (mogą być różne kolory), natomiast drugi zestaw powinien być złożony z RÓŻNYCH kształtów – najlepiej geometrycznych. Następnie należy oświetlać odblaski światłem lub światłami – jeżeli mamy żółty, czerwony i niebieski, można je skrzyżować na odblaskach. Jeżeli mamy dostęp tylko do jednego koloru, należy wybrać niebieski – daje najlepsze efekty.

W zabawach wykorzystujących kolorowe światła do oświetlania ciekawych zabawek, bardzo przydatne są również błyszczące i kolorowe wiatraki. Są one też doskonałym materiałem do zabawy rodzica z dzieckiem. Wiatrak staje się zabawką wyjątkową i bardzo rozwijającą: błyszczy, jest kolorowy, porusza się, dziecko może oglądać go lub samodzielnie poruszać patyczkiem lub poszczególnymi płatkami wiatraka. Każdy chętny rodzic, może bawić się ze swoim dzieckiem i zapewnić mnóstwo ciekawej rozrywki: położyć się koło swojej pociechy i bawić ją kręcącym się wiatrakiem, lub organizować samodzielną zabawę malucha – dziecko trzyma wiatrak a rodzić porusza płatkami zabawki. Oświetlony różnymi kolorami, wiatrak staje się źródłem karuzeli świetlnej. Można go również przybliżać do dziecka, oddalać od jego oczu i przesuwać w różne strony, aby dziecko wodziło wzrokiem. Starsze niemowlęta bawią się wiatrakami już samodzielnie – trzymają patyczek w rączce, lub oglądają wiatraki przywieszone przed nimi.

3. Plastikowe butelki napełnione wodą. Stanowią bardzo ciekawą formę zabawy. Butla napełniona wodą jest dla dziecka ciekawa sama z siebie: obły kształt, chlupnięcia wody przy każdym ruchu butelką, refleksy świetle w „tańczącej wodzie”. Spełniają one ważną rolę w standardowych zabawach dla niemowląt, a tutaj ich zadanie staje się jeszcze ważniejsze. Różnica (podobnie jak w zabawach z odblaskami), polega na wprowadzeniu do oświetlania świateł kolorowych – refleksy świetlne powstające w wodzie wewnątrz butelki, przedstawiają tysiące tańczących i migoczących kolorów, a potrząsanie butelką to ciekawe i śmieszne dla niemowlęcia dźwięki. Starsze niemowlęta doskonale bawią się same butelkami z wodą.

Zabawy z butelkami dla młodszych niemowląt mogą mieć kilka odsłon:

a) Przejrzystą butelkę plastikową wypełniamy wodą do 1/3 pojemności. Następnie podwieszamy butlę tak, aby dziecko leżąc lub siedząc mogło swobodnie poruszać i obracać butelką, bez potrzeby podtrzymywania jej. Butlę z wodą oświetlamy ukierunkowaną lampką z kolorowym, lub kolorowymi światłami. Woda rozbija światło na różne kolory, które „tańczą” wraz z ruchami wody  – dziecko z zaciekawieniem obserwuje kolory, ich zmianę i połyskujące ruchy wody. Równie chętnie manipuluje butelką, ponieważ każdy ruch butlą, to burza kolorowych bąbelków, wiele barw oraz rozbłyski i refleksy świetlne. Energiczne potrząsanie butlą z wodą, to również różne efekty dźwiękowe, interesujące dla poznającego świat malucha. Kolorowe światła można włączać pojedynczo, lub krzyżować wiązki na butelce, dzięki czemu maluch ogląda miks kolorów.

b) przejrzystą butelkę plastikową wypełniamy KOLOROWYM PŁYNEM, np. czerwoną oranżadą, niebieskim napojem itp. Barwy możemy również uzyskiwać, poprzez dodanie do wody barwników lub farby plakatowej. Przygotowane butelki oświetlamy jak wyżej. Ćwiczenie daje efekt podobny do uzyskanego w podpunkcie c), jednak daje nam ono również wizualizację : kolor wewnątrz i kolor na zewnątrz, a przez to zapoznanie z pojęciami: wnętrze i na zewnątrz. Refleksy świetlne uzyskane z oświetlania kolorowego płynu są bardziej jaskrawe i jednoznaczne w wyrazie. Warto stosować ćwiczenie b i c naprzemiennie dla urozmaicenia zabawy. Tutaj również należy zadbać o różne wielkości i kształty butelek.

c) półprzejrzystą BARWIONĄ butelkę plastikową (np. zieloną, żółtą, czerwoną itp.) wypełniamy wodą i postępujemy jak wyżej. Różnica polega na kolorach refleksów świetlnych – zawsze będą miały poświatę barwy butelki. Należy starać się zakupić jak największą ilość różnobarwnych butelek (np. po różnych napojach). Ćwiczenie jest  bardzo trafne przy pokazywaniu dziecku pojedynczych kolorów – W CIEKAWY I NIEBANALNY sposób. Barwna butelka jest dla małego dziecka ciekawa sama w sobie, a taniec wody i refleksów świetlnych zmusza malucha do obserwacji . Zmieniając kolor butelki, pokazujemy maluchowi nową jakość. Warto również – jeżeli to możliwe – zadbać o różne KSZTAŁTY i WIELKOŚCI butelek. Pokazujemy w ten sposób różnice  w wielkościach i kształtach. Zawsze należy opowiadać dziecku o tych różnicach. Przykładowo: zielona butelka jest większa od niebieskiej…”

 

4. Barwne światła i świecidełka jako podstawa nauczania o kolorach. Początkowo, kolorowe światła są prekursorem widzenia koloru – dzięki nim, dziecko uczy się widzieć kolory. Kiedy maluch widzi już wszystkie barwy, kolorowe światła pomagają przy uczeniu się nazw poszczególnych kolorów i rozróżnianiu ich. Należy opowiadać dziecku o barwach, które w tym momencie zauważa. Często rodzice nie widzą sensu mówienia do dziecka, które samo jeszcze nie mówi. Jednak bezsprzecznie zostało udowodnione, że niemowlę rejestruje słowa i magazynuje je, potrafiąc ich później użyć. Należy więc pokazywać niemowlętom kolory – na światłach (najbardziej efektywna nauka) oraz nazywać je. Można używać różnych określeń – opisujących najważniejsze kolory. Trzeba mówić do dziecka już od najwcześniejszych miesięcy – usłyszana wiedza zostaje w pamięci malucha i wróci do rodzica w odpowiednim czasie. Szczególnie ważne znaczenie ma to u dzieci z problemami wzrokowymi – opowiadanie rodzica jest jednym z najważniejszych czynników budujących wyobrażenie i konstrukcję całej otaczającej nas rzeczywistości!

Zapraszamy do kolejnego działu: Plastyka dla niemowląt.

Kontakt z nami – e-mail:  mamotato@onet.eu

Kontakt z pracownią: folksmolk@gmail.com

Facebook – dołącz do nas – jesteśmy na Facebooku jako Mamotatopokazmi   oraz na naszym profilu, jako Doświadczalnia Świata.