Czas niemowlęctwa zakończył się wraz z 12 miesiącem życia. Dziecko rozwinęło umiejętności wzrokowe, manualne, a przede wszystkim sprawność w przemieszczaniu się. Maluch rozwija się dalej i potrzebuje nowych – dostosowanych do wieku zabaw i bodźców wzrokowych.  Program „Mamo, Tato – Pokaż Mi !”, pomoże wszystkim chętnym w zaaranżowaniu zabaw w taki sposób, aby umożliwić dziecku rozwój poprzez zabawę. Roczniakiem będziemy nazywać dziecko w wieku 13 – 24 miesiąc życia. Maluch skończył więc pierwszy rok i przechodzi przez drugi rok życia. Jest to tak naprawdę ostatni czas, w którym rodzic – opiekun może pokierować zabawami i zajęciami dziecka. Po ukończeniu drugiego roku życia bowiem, maluch ma już bardzo głośne własne zdanie, własne gusty i pomysły na swoją osobę. Warto więc wykorzystać czas roczniaka, na spokojną zabawę z dzieckiem i  radość z jego postępów.

Na początku – podobnie jak w poprzednich Doświadczalniach Świata, krótkie wprowadzenie formalne. Dokładne omówienie rozwoju wzroku małego dziecka znajduje się na oddzielnej stronie (kliknij tutaj – zachęcamy do zapoznania się).  Na stronie obecnej, przytoczymy tylko schematy.  

Wiekowo, ROCZNIAK to:

Możliwości wzrokowe ROCZNIAKA  widzącego w granicach normy, mają się następująco:

Roczniak ma już duże umiejętności manualne, potrafi się przemieszczać (raczkuje lub chodzi), jest dynamiczny i chłonie wszelkie doświadczenia : zobaczone, usłyszane, dotknięte i zasmakowane. Jednocześnie, maluch interesuje się przedmiotami codziennego użytku. Niejednokrotnie dziecko wyrzuca kupowane mu drogie zabawki, a doskonale bawi się łyżeczką i miską,  szeleszczącym papierem lub nakrętką do słoika.

Jakie więc zabawy zaaranżować dla roczniaka?

Zalecenia mają się następująco:

1.   Dla początkujących – wykorzystanie zabaw dla niemowląt.  Jeżeli roczniak nie przechodził przez program zabaw z Doświadczalni Świata dla noworodków i niemowląt, warto zaproponować mu kilka  wybranych zabaw przeznaczonych dla niemowląt. Dla dziecka, które wcześniej nie miało dostępu do kolorowego oświetlenia swojego pokoju, zabaw z odblaskami szkolnymi, wiatraczkami i butelkami napełnionymi wodą, przedstawienie mu kilku takich zabaw jest dla niego bardzo atrakcyjne. Roczniak może się doskonale bawić  zabawkami dla niemowląt i szybko poznać niuanse kolorystyczne, dźwiękowe i dotykowe, wynikające z tak prostych, ale ciekawych przedmiotów. Wszystkie zabawy wzrokowe dla niemowląt zostały przedstawione w rozdziale poprzednim (kliknij tutaj). Zachęcamy do zapoznania się i znalezienia zabaw dla swojej pociechy.

2. 2. Dla zaawansowanych – wykorzystanie zabawek z czasu niemowlęctwa. Niemowlęta, które przeszły przez Doświadczalnię Świata I – przeznaczoną dla niemowląt – poznały kolory, kształty, zależności przestrzenne, wielkościowe oraz inne ciekawe efekty. Kiedy wchodzą w wiek roczniaka, nadal mogą bawić się zabawkami z czasu niemowlęctwa, jednak muszą być  one urozmaicone. Z jeden strony rodzic sam wie już co interesuje jego dziecko, a z drugiej, maluch pokazuje co jest dla niego ciekawe.  Kolorowe światła, świecące i grające zabawki oraz zabawki z czasu niemowlęctwa są nadal bardzo interesujące i rozwijające. Trzeba nadać im tylko nowe znaczenie i nową rolę. Pojawiają się już elementy edukacyjne, do dziecka mówi się coraz więcej, a ono reaguje, jest ciekawskie i zainteresowane wszystkim. Zabawki świetlne nadal są ciekawe, a dziecko samo potrafi znaleźć dla nich najlepsze zastosowanie. Rodzic natomiast, podczas zabawy może opowiadać o światełkach, kolorach, wielkości, kształcie i wszystkim tym, co jest ciekawe.

Zabawki świetlne i wzrokowe dostępne są tu: kliknij tutaj

       Można połączyć zabawę zabawkami dla  niemowląt z sytuacjami interesującymi roczniaka. Roczne dziecko fascynuje się codziennością i związanymi z nią sytuacjami. Ciekawe stają się również siły natury. Przykładowo: wiatr (uginanie się trawy na wietrze, poruszanie liści na drzewie, „biegający” suchy liść w wietrzny dzień, praca i powiew elektrycznego wiatraka w upalne dni), woda (deszcz, spływające krople po szybie, woda w kranie, mycie naczyń, chmura pary wodnej z nawilżacza powietrza). Interesujący jest oczywiście również ogień, jednak ze zrozumiałych względów nie zaleca się kontaktu niemowląt i małych dzieci z ogniem. Zastępują go światła i kolory w zabawkach świetlnych.

       Można połączyć znane już dziecku zabawki i zjawiska z nowymi ciekawymi doświadczeniami. Bardzo interesującym przykładem jest połączenie kolorowych świateł z chmurą pary wodnej nawilżacza powietrza oraz błyszczącym wiatraczkiem. Przykład może wydawać się trudny do wykonania, jednak obecnie nawilżacz powietrza jest praktycznie w każdym domu z malutkim dzieckiem, kolorowe światła są dość powszechne, a błyszczący wiatraczek, to dziś standard zabawek dla najmłodszych. Tak więc, jeżeli  oświetlimy parę wodną (z nawilżacza powietrza) kolorowymi światłami, otrzymamy efekt tęczy . Do tego wszystkiego, kolorową chmurę można rozwiać wiatraczkiem. Wszystko razem jest bardzo interesujące dla dziecka, a dodatkowo pomaga w ćwiczeniu manualności, koordynacji oko – ręka, uczy podstawowych praw fizyki, a przede wszystkim wpływa na umiejętności wzrokowe i zachęca do obserwacji.

 

     Efekty świetlne oraz inne (szum urządzenia, nawilżenie, ruch powietrza itp.) są wyjątkowe dla dziecka i bardzo interesujące. Zabawa staje się atrakcyjna oraz rozwijająca, pozwala zaobserwować pierwsze zasady fizyki, poczuć wilgotną chmurę na skórze, działanie malucha wpływa na zachowanie pary wodnej. Należy jednak zaznaczyć, że jest to propozycja. Rodzic może skorzystać z podanego przykładu, dbając o podstawowe zasady bezpieczeństwa (dziecko nie może „bawić” się nawilżaczem powietrza, ani prądem, musi być pod stałą opieką osoby dorosłej). Opiekun – znając zainteresowania dziecka, może również stworzyć własną zabawę z wykorzystaniem zabawek wieku niemowlęctwa oraz nowych interesujących dla roczniaka zdarzeń. Zachęcamy do poszukiwań i kreatywności, bo zabawa z roczniakiem to czysta przyjemność!

3. Zabawa przedmiotami domowego użytku. Roczniak jest zafascynowany najbliższym – otaczającym go światem oraz różnymi przedmiotami domowego użytku. Niejednokrotnie rodzice kupują  wymyślne zabawki, a dziecko nie dość, że nie wykazuje zainteresowania, to jeszcze świetnie bawi się łyżką, miską lub swoim jedzeniem. Roczniak sam pokaże, które przedmioty są dla niego najbardziej interesujące. Rodzic natomiast, powinien mieć zawsze baczenie na przedmioty, którymi będzie się bawić roczniak: nie mogą być zbyt małe (zagrożenie połknięcia), zbyt duże (zagrożenie uderzenia), ostre (uszkodzenie ciała), ani trujące (dziecko może brać je do ust). Kiedy już wszystkie z tych czynników będą ujęte, należy wybrać takie przedmioty, które będą kolorowe lub błyszczące, uderzanie nimi może wydawać różne ciekawe dźwięki, a  nieprzewidywalność zachowania rzucanymi przedmiotami jest dla dziecka bardzo odkrywcza. Zachęcamy więc rodziców do pozwalania roczniakom na zabawę prostymi przedmiotami codziennymi. Czasami zabawa zwykłą  miską,  pozwala na rozwój spostrzegania, koncentracji wzroku na przedmiocie, obserwacji, koordynacji oko – ręka, poznawania  dźwięków oraz  innych funkcji poznawczych. A przy tym wszystkim jest mnóstwo zabawy! Przykładowo, zabawa srebrną miską jest (wbrew pozorom) bardzo rozwijającym zajęciem dla dziecka. Przede wszystkim błyszczy – jest więc doskonale widziana przez malucha, a refleksy świetlne są ciekawe i zmuszają do obserwacji miski i jej ewolucji. Rzucanie miską wymaga umiejętności chwycenia, podniesienia, wycelowania, a w końcu rzucenia dużym przedmiotem. No i najważniejsze w tej zabawie: kiedy miska upadnie dnem do góry, nie jest wcale łatwo ją podnieść. Dziecko ćwiczy manualność dłoni i palców, podejmując próby podniesienia i odwrócenia miski. A zachęca do tego możliwość kolejnego rzutu i dźwięki wydawane przez upadającą miskę. Mówiąc krótko, rozwój poprzez zabawę!

Maluch szybko zmienia przedmiot zainteresowania. Dziś będzie to miska, a juto np. nakrętka od słoika. Miska, to zapoznanie z pojęciem „duże”, a nakrętka od słoika obrazuje pojęcie „małe”. Rodzic może nie widzieć nic ciekawego w nakrętce, ale dziecko będzie się nią doskonale bawić. Aż trudno uwierzyć, jak wiele manualności może być w zabawie zwykłą nakrętką od słoika…

 

Film został udostępniony przez www.czychiraki.cba.pl

Zwykła nakrętka do słoika spowodowała, że dziecko ćwiczy koncentrację wzroku na małym przedmiocie, koncentruje uwagę na utrzymaniu przedmiotu, spokojnie i sprawnie manipuluje dłonią i palcami, aby manipulować zabawką. Rozwijanie wszystkich tych funkcji jest początkiem rozwoju umiejętności potrzebnych do pisania, rysowania i wykonywania czynności dokładnych i drobnych. Każda z tych form manualności jest przydatna w życiu edukacyjnym, a później dorosłym. Manualność, to nie tylko umiejętności artystyczne (stereotyp myślenia), ale również rozwój umiejętności przydatnych w edukacji szkolnej oraz różnorakich możliwości konstrukcyjnych, przydatnych w codziennym życiu. Dzieci wyróżniające się manualnością i kreatywnością, lepiej radzą sobie w życiu dorosłym oraz lepiej znoszą sytuacje stresowe.

Zaznaczyć należy, że rodzic – znając już swoją pociechę – sam powinien dobrać przedmioty do zabawy. Dla jednego dziecka będzie to miska i nakrętka. Innemu bardziej spodoba się kolorowy lub błyszczący garnek z przykrywką, cały słoiczek z nakrętką lub inny sprzęt domowy. Ważne jest, aby wybierając „zabawkę” zwrócić uwagę na kilka jej aspektów: codzienny użytek, kolor lub błyszczenie, możliwość rzucenia, turlania, nakrywania przykrywką lub innych działań manualnych, różne wielkości przedmiotów (maluch zdobywa doświadczenie w określeniu wielkości i doświadczeniu podnoszenia i manipulowania sprzętami w zależności od ich rozmiarów), a przede wszystkim zainteresowanie malucha konkretnym sprzętem. Mówiąc krócej, rodzic musi pamiętać, że zabawa ma rozwijać wzrok i patrzenie, percepcję wzrokową oraz manualność dziecka i do tych kategorii rozwojowych muszą być dostosowane podawane dziecku przedmioty.

4. Oglądanie kolorowych książeczek. Roczne dziecko zaczyna interesować się kolorowymi obrazkami w książeczkach. Maluch dostrzega poszczególne kształty i kolory na płaszczyźnie kartek, a zainteresowanie wzmaga się poprzez odpowiednią formę graficzną obrazków. Dla roczniaka należy wybierać książeczki z obrazkami bardzo prostymi, wyraźnymi i najlepiej z konturem. Bardzo często, rodzic wybiera książeczkę, która podoba się jemu, a nie maluchowi. Potem stwierdza, że jego dziecko nie interesuje się bajeczkami, bo nie bawi się tym, co zostało mu kupione. Dziecko natomiast, po prostu nie dostrzega nic ciekawego w nieodpowiednich obrazkach. Intuicyjnie rodzic wie, że nie może mówić do dziecka językiem trudnym, bo pomimo ogromnej chęci zrozumienia rodzica i zapamiętywania słów, maluch go nie zrozumie. Z drugiej strony, bezsensowne byłoby mówienie do dziecka na poziomie roczniaka, używając wypowiadanych przez malucha sylab – zatrzymałoby to jego rozwój w kwestii mowy i pojęć abstrakcyjnych. Należy mówić powoli, wyraźnie, spokojnie i poprawnie. Nie należy mówić niedbale, niewyraźnie, czy slangiem… 

Podobnie jest z ilustracjami w książeczkach dla roczniaka. Muszą być one wyraźne, schematyczne, proste i najlepiej z konturem. Bardzo ważny jest również kolor – wyrazisty, odcinający się od tła i poszczególnych elementów ilustracji. Ilustracje „malarskie”, niewyraźne, piękne dla dorosłego człowieka, nie nadają się dla roczniaka. Maluch musi dostrzec element karty/planszy, analizuje kolory pokazane na niej, kształty, przez co dokonuje się dalszy rozwój widzenia, patrzenia, koncentracji wzroku na obrazku. Przewracanie kartek, machanie bajeczką oraz ewentualne dźwięki (szeleszczenie oraz inne), pozwalają na rozwój manualności poprzez dobrą zabawę. Aby dziecko skorzystało rozwojowo z oglądanych książeczek, należy zadbać o dostosowanie ich wizualności do możliwości wzrokowych i percepcyjnych roczniaka. Jeżeli tak podejdziemy do tematu, oglądanie bajeczki, może stać się bardzo pracochłonnym i czasochłonnym zajęciem.  Na rynku jest mnóstwo bajeczek dla dzieci, jednak podchodząc do tematu profesjonalnie oraz znając fazy rozwoju widzenia dziecka, okazuje się, że niewiele z nich jest odpowiednich dla roczniaka. Zachęcamy więc rodziców do samodzielnego tworzenia najprostszych bajeczek dla swoich pociech. Wielu rodziców zarzeka się „nie potrafię” . Nie potrzeba tu jednak tworzyć arcydzieł. Wystarczy narysować lub namalować nawet kilka podstawowych figur geometrycznych, nadać im ciekawy intensywny kolor oraz obrysować konturem. Jeżeli jednak rodzic nie czuje się na siłach manualnych – może odpowiednią do wieku i percepcji dziecka książeczkę zamówić. Częste pytania rodziców o poprawne wykonanie książeczki, skłoniły nas do umożliwienia rodzicom zamówienia gotowej książeczki. Zaprojektowaliśmy i wykonaliśmy odpowiednią do wieku Pierwszą Książkę – książeczkę edukacyjną, sensoryczną w naszej pracowni FolkSmolk. Edukacja odpowiednia dla roczniaka, wspieranie widzenia i percepcji wzrokowej i piękne, naturalne zapachy z suszu ziołowego. Książeczka zawiera opis zabaw i użytkowania.

 

    Więcej o Pierwszej książce edukacyjnej – sensorycznej – kliknij tutaj

Więcej o Pierwszej Książce – kliknij tutaj.

5. Zabawy butlami i butelkami. Wszystkie dzieci kochają zabawy butlami i butelkami plastikowymi (im większa – tym lepsza) – trudno powiedzieć dlaczego, ale każde z nich znajduje swój własny sposób na wykorzystanie butli. Każde z nich też, prędzej – czy później do butli dotrze i zacznie się świetna zabawa. Butlą można dość efektownie rzucać, można odkręcać i zakręcać nakrętkę oraz – co najważniejsze, wrzucać do niej różne przedmioty, aby potem z rozmachem je wytrzepać. Zabawa butlą wspiera rozwój widzenia, wodzenia za przedmiotem, szukania wzrokowego oraz różne umiejętności manualne, od chwytania i podnoszenia, poprzez zakręcanie i dopasowywanie, aż po czynności bardzo dokładne, jak wrzucanie różnych przedmiotów do środka. Wytrzepanie ich potem na zewnątrz, to również bardzo odpowiedzialne zajęcie, a dla rocznego dziecka, to zabawa ciekawa i bardzo doświadczalna. Patrząc na zafascynowanie dzieci butlami, stworzyliśmy w swojej pracowni FolkSmolk, Butlę Roczniaka – zabawkę odpowiadającą na tajemnicze zainteresowanie wszystkich roczniaków butelkami i butlami plastikowymi. Każdy rodzic może taką butlę wykonać samodzielnie lub jeśli nie czuje się na siłach manualnych – może zamówić.

Więcej o Butli Roczniaka – kliknij tutaj

6. Wyposażenie miejsca zabaw dziecka. Roczniak jest już dzieckiem przemieszczającym się (raczkuje lub chodzi), poznaje wszystko co go otacza, interesuje się sprzętami domowymi oraz codziennymi zajęciami. Zabawki dla roczniaka oraz wyposażenie jego miejsca zabaw, również muszą odpowiadać jego obecnym zainteresowaniom.

W pokoju lub miejscu zabawa, warto pozostawić (i jeszcze przez kilka lat) kolorowe światła i wszelkie elementy i zabawki świecące. Jeżeli wcześniej dziecko nie miało takiego wyposażenia, dobrze jest je zainstalować. Najprostszą formą jest zamontowanie przy suficie na stałe kolorowych lampek choinkowych (najtańsze rozwiązanie). Dla rodziców gotowych na większe zakupy, polecić  można kolorowe i jednobarwne węże świetlne, lampki światłowodowe i kolorowe żarówki.

Jeżeli natomiast chodzi o zabawkę świetlną, dostosowaną do percepcji i manualności roczniaka polecamy świetlną butelkę – lampion. Jest to wyrób naszej pracowni. Zabawka wykonywana jest indywidualnie dla każdego dziecka, dopasowana do warunków wzrokowych i manualnych. 

Świetlna butelka dostępna jest tu: kliknij tutaj

W kwestii zabawek bez światła, największe zainteresowanie roczniaka, wzbudzają przedmioty codziennego użytku. Jeżeli jednak rodzic chce kupować zabawki, dostosujmy je do wieku, możliwości malucha oraz rozwoju umiejętności wzrokowych. Na czas rocznego dziecka, bardzo sprawdzają się więc wieże z zakładanymi kółkami lub obręczami, wielkościowe kubeczki (kubeczek wchodzi w kubeczek), zabawki ze światłem i dźwiękiem, w których maluch przekręca pokrętła, przesuwa suwaki oraz inne elementy ruchome. Jeżeli dobrze poszukamy w naszych szafkach kuchennych, może okazać się, że wiele takich „zabawek” można stworzyć samemu. Przykładowo, wielkościowe kubeczki mogą powstać z kubków i pojemników posiadanych w domu…

Miejsce zabawy lub pokój dziecka powinien mieć również dekoracje naścienne – odpowiednio dostosowane wzrokowo. Najczęściej wybierane są obrazki powszechnie dostępne w sklepach, podobające się rodzicom, lub odpowiadające panującej modzie. Nie jest to jednak podejście odpowiednie dla percepcji roczniaka. Dla dzieci w tym wieku, potrzebne są ilustracje bardzo proste, wyraźne w formie, kontrastowe i w kolorach odpowiednio dobranych. Niewiele obrazków oraz ilustracji jest odpowiednio dostosowanych, dlatego trzeba wybierać mądrze i z myślą o możliwościach wzrokowych dziecka, a nie własnym – dorosłym guście. Wybierajmy dekoracje proste, bardzo kolorowe i  atrakcyjne przede wszystkim dla dziecka, a nie dla rodzica. Jeśli dodamy ciekawe oświetlenie, odpowiednie dekoracje ścian stają się prawdziwym magicznym światem dziecka.

Ilustracje naścienne dostępne są tu: kliknij tutaj

 

7. Aby w pełni wpływać na rozwój wzroku, percepcji wzrokowej oraz manualności dziecka, należy udostępnić roczniakowi możliwość twórczości własnej. W kwestii wzroku, manualności oraz koordynacji oko – ręka, będzie to przede wszystkim twórczość plastyczna. Ważne jest, aby odpowiednio dobrać narzędzia i materiały plastyczne, ponieważ muszą być one dostosowane do możliwości roczniaka. Zajęcia plastyczne dla roczniaka są możliwością do rozwoju umiejętności wzrokowych i percepcyjnych, koordynacji oko – ręka oraz manualności i konstrukcyjności. Roczniak jest już dzieckiem świadomym swojej działalności i kreatywności, dlatego twórczość dziecięca – tutaj plastyczna, staje się źródłem rozwoju: zarówno zmysłów i manualności, jak również w kwestii kreatywności, intelektu i bystrości. Aby dokładnie opisać specyfikę zabaw plastycznych dla roczniaka, stworzyliśmy specjalny rozdział: Plastyka dla roczniaka . Zapraszamy!

Zapraszamy do kolejnego rozdziału: Plastyka dla roczniaka (kliknij tutaj).

Kontakt z nami – e-mail:  mamotato@onet.eu

Kontakt z pracownią: folksmolk@gmail.com

Facebook – dołącz do nas – jesteśmy na Facebooku jako Mamotatopokazmi   oraz na naszym profilu, jako Doświadczalnia Świata.

Zabawki programu „Mamo, Tato – Pokaż Mi!” dostępne są tu – kliknij tutaj